Sürüngen ısırıkları, çoklu toksin zehirlenmeleri olarak düşünülmelidir. Hastaların acil servise başvurudaki klinik tabloları ve tedaviye olan cevapları hekimin bilgisine ve yaklaşımına göre değişkenlik göstermektedir.
Yılanların özellikleri
Yılanlar ve kertenkeleler sürüngenler sınıfındandır. Yılanların dört ana ailesi arasında Boidae, Colubridiae, Elapidae, Viperidae sayılabilir. Boidae familyası arasında zehirli yılan cinsi yoktur. Bu nedenle diğer üç familya daha dikkatli incelenmelidir. Colubridia familyasından olan yılanların uzun sivri dişleri vardır. Birçok türü zehirsiz olmasına rağmen, bazı türlerinde yılanın ağız salgısı zehirli etki göstermektedir. Elapdia familyasında ise yakından tanıdığımız kobralar ve mambalar bulunmaktadır.
Zehir formları
Isırma veya temas sonucu özelleşmiş bir takım hücrelerden veya salgı yapan organlardan salınan toksik ürünlere zehir adı verilir. Zehirli yılanlarda genellikle toksik madde salgılayan salgı bezi, gözlerin arkasında bulunur ve ısırma eylemi sırasında dişler yardımı ile kurbana akıtılır. Kertenkelelerde ise arkada bulunan dişler ısırma eylemi sırasında ön tarafa doğru gelmektedir. Yılan zehri yılanın hem korunmasında, hem de saldırganlığında kullandığı kompleks ve karışık bir maddedir. Yılanın avlanması sırasında salgıladığı miktardaki zehir, kurbanın hareketsizliğini sağlayıp daha sonra ilk hazmetme işlemi sırasında yardımcı olmaktadır. Savunma dozları ise daha düşüktür ve bu durumda yılana geri çekilme zamanı tanımaktadır. Zehrin aktivitesi ve birleşenleri coğrafik bölge, yılanın familyası, yaşı ve beslenme durumu, mevsime göre değişmektedir.
Belirtiler
- Yılan sokması ülkemizde özellikle kırsal alanda tarlada çalışanlarda, yaz aylarında gittikçe artan oranda görülen bir durumdur. Ama en büyük şansımız Türkiye’deki akrep ve yılanların çok büyük bir bölümünün zehirsiz olmalarıdır.
- Kişide göz kararması, ağrı, tansiyon düşmesi nedeniyle kendini kötü hissetmesi veya yere düşmesi, mide bulantısı, kusma, çift görme görülebilir.
- En ciddi belirtileri soluk almada güçlük veya solunumun durmasıdır.
- Giriş yerinde bir iki ufak nokta yani hayvanın diş izleri de görülebilir.
İlkyardım
- En önemli kural gerekli olan ilkyardım yapıldıktan sonra hasta en kısa sürede zaman kaybedilmeden Acil Servise yetiştirilmelidir.
- Hasta sakinleştirildikten sonra ısırılan kısım nötral pozisyonda tutulup, oturur pozisyonda ya da yatarak hastaneye ulaşım sağlanmalıdır.
- Yılan cinsinin ayırımı hastanedeki bakı için önemli yer tutmaktadır. Yılana yaklaşmamak önemlidir. Ölü bir yılanın refleks ısırmasının 60 dakika kadar sürdüğü unutulmamalıdır çünkü yukarıdaki örnekte olduğu gibi çoklu ısırıklar olabilir.
- Bu sürede ısırılan ekstremite hareketsizleştirilmelidir.
- Bu basamaktan sonra ısırık yerinin üzeri elastik bandaj veya bezlerle bağlanmalı ve böylece lenfatik drenaj engellenmelidir. Uygulayacağımız basınç en az venöz basınç kadar olmalıdır. Elastik bantlar her 10-15 dakikada bir rahatlatılmalıdır. Kol veya bacağı hareketsizleştirmek için alçı kullanılabilir.
- Eskiden uygulanan yara yerinin kesilmesi ve emme eylemi şimdi şüpheyle karşılanmaktadır. Yukarıdaki olgudaki yanlış uygulama gibi doku zararı ortaya çıkabilir. Bu yöntem için özel olarak üretilmiş emme aletleri kullanılabilir (ekstraktör vakum pompası). Yıllar önce filmlerde seyrettiğimiz gibi ısırılan bölgeyi ısırmak, yalamak, dağlamak kesinlikle ve kesinlikle yanlıştır.
- Amaç kazazedeyi teskin edip cesaretlendirmek, yara yerini sabunlu su ile yıkamak, başka bir tedavi uygulamadan güvenli bir hastaneye sevk etmek şeklinde özetlenebilir. Günümüzde ısırık bölgesine turnike uygulamak veya bazı maddeler (merhem, amonyak vs.) sürmek önerilmemektedir.
