Yüksek ısı, aşırı soğuk ve kimyasal etkiler sonucu deri bütünlüğünün bozulmasına yanık denir.
Nedenleri
- Ateş, alev, kaynar su, su buharı, kızgın yağ,
- Güneş ışınları, radyasyon,
- Elektrik akımı, yıldırım çarpması,
- Kimyasal maddeler.
Belirtileri
- Yanık yerinde ağrı vardır;
- Kızarma, kabarma, derinin soyulması görülebilir;
- Derin yanıklarda deri donuk bir renk alır, bazen kararır ve duyarsızlaşır;
- Şok belirtilerine rastlanabilir.
YANIK TÜRLERİ
Yanıklar, derinliğe ve genişliğe göre sınıflandırılır:
Derinlik
1.Derece yanıklar,derinin dış dokularını etkiler. Ciltte kızarıklık ve acı vardır. Buna en iyi örnek güneş yanıklarıdır.
2.Derece yanıklarda, içi sıvı dolu kabarcıklar ve ağrı görülür.
3.Derece yanıklar, cilt ve cilt altı dokularını etkiler. Cilt, kuru deriye benzeyebilir. Kömür gibi, kahverengi veya beyaz olabilir. Yanık yeri hissiz, çevresi ağrılıdır.
Genişlik
Yanığın genişliği, dokuzlar kuralıyla hesaplanır. Vücudun bütünü %9’luk bölümlere ayrılmıştır. Örneğin baş, kollardan biri, üst bacak, alt bacak, %9’luk bölümleri oluşturur. Bunun önemi vücudun ne kadar kısmının yandığı ve tedavinin buna göre planlanabilmesidir.
Şiddetli yanıklar:Geniş ve derin yanıklar. Yanıkla birlikte kırık ve solunum güçlüğü de olabilir.
Orta şiddetli yanıklar:Vücut yüzeyinin %2-10’unu kapsayan 3. Derece yanıklar, çocuklarda görülen 1. derece yanıklar.
Hafif yanıklar:Vücudun %2’sini kapsayan 3. Derece yanıklar, %15’inden azını kapsayan 2. Derece yanıklar.
YANIKTA İLKYARDIMIN AMACI
- Yanmayı sona erdirip, daha fazla yaralanmayı önlemek;
- Enfeksiyonu ve şoku engellemek;
- Acıyı hafifletmek.
Hafif yanıklar
– Ağrı duruncaya kadar yanık olan yeri musluğun altına tutun veya soğuk suya batırın(en az 10 dakika);
– Şişme başlamadan önce yüzük, bilezik, saat gibi takıları çıkarın;
-Yanık yeri temiz bir bezle örtün.
Ağır yanıklar
- Hastayı yanan yer zemine değmeyecek şekilde yatırın;
- Yanık yerin üzerine soğuk su dökün;
- Yanık kol bacak gibi organlarda ise, şişmeyi önlemek için yükseğe kaldırın;
- Yaralının üzerindeki takıları çıkarın, sıkı giysileri gevşetin;
- Yanık haşlanma ise kaynar su ile ıslanan giysileri çıkarın;
- Yanık yeri, temiz bir bezle örtün;
- Yanık yerinde damar dışına çıkan sıvının kaybı şoka zemin hazırlar. Bu nedenle şoku önlemeye çalışın;
- Yaralının bilinci yerinde değilse, hava yolunu açık tutun.
- DİKKAT
- İçi su dolu kabarcıkları asla patlatmayın, yanık deri parçalarını çıkarmayın.
- Yapışan giysileri çıkarmaya çalışmayın.
- Losyon, kolonya, merhem, yağ, diş macunu, yoğurt, salça gibi maddeler sürmeyin.
- Pudra ve benzeri sıvı emici maddeler dökmeyin.
Yangın ve giysilerin tutuşması
- Yangında önce kurtarma, sonra söndürme işlemi yapılmalıdır.
- Isı ve dumandan daha fazla etkilenmemesi için kollarının altından kavrayıp, yerde sürükleyerek dışarı çıkarın.
- Zaman kaybetmeden 110’a telefon ederek, itfaiyeye haber verin.
- Kazazedenin giysileri yanıyorsa; kazazedeyi yere yatırarak alevlerin yukarı doğru yayılmasını önleyin.
- Kazazedenin üzerine su dökün veya palto, battaniye vb. ile sararak, yanan yerin havayla temasını kesin.
- Eğer yalnızken yanma tehlikesiyle karşılaşırsanız, yerde yuvarlanarak alevleri söndürebilirsiniz.
Ağız ve gırtlak yanıkları
Kaynar bir maddenin içilmesi, kimyasal bir maddenin veya kızgın bir havanın solunması sonucu ağız ve gırtlak yanıkları meydana gelir. Hızla şişen dokuların, nefes borusunu tıkaması sonucu boğulma olabilir.
İlkyardım
- Hastanın boynundaki sıkı giysi ve takıları çıkarın.
- Bilinci yerindeyse aralıklarla soğuk su içirin.
- Hava yolunu açık tutun.
KİMYASAL YANIKLAR
Cilt veya giysilere temas eden kuvvetli kimyasal maddelerle oluşan kimyasal yanıklar, içeriye de geçerek, ciddi zararlara yol açar.
İlkyardım
- Kimyasal maddeyi ortadan kaldırın.
- Toz kimyasal maddeyi önce bir fırça veya kuru bezle vücuttan iyice uzaklaştırın.
- Etkilenen yeri yavaş akan bir musluk altında (en az 10 dk. süreyle) yıkayın
- Kuru ve temiz bir bezle yanığın üzerini örtün.
- Maddenin bulaştığı giysileri çıkarın.
- Kazazedeyi Acil Servise götürün
- Göze kimyasal madde kaçtığında
- Gözde ağrı, sızı, ışığa hassasiyet, kızarıklık ve sulanma görülür
- Gözdeki kimyasal maddeyi temiz suyla yıkayarak uzaklaştırmak gerekir.
- Etkilenen gözü yavaş akan bir musluk altında yıkayın.
- Kimyasal maddenin etrafa sıçramaması için yıkanan gözden akan suyun, temiz göze değmemesine dikkat edin. Bu nedenle temiz gözün üzerine bir tampon koyun.
- Her iki gözüne tampon konulan hastayı Acil Servise ulaştırın.
ELEKTRİK YANIKLARI
Elektrik akımıyla temas sonucu oluşan elektrik yanıklarında;
– Doku hasarı, ciltte görülen yanıktan çok daha fazladır.
– Yanıkla beraber kalp ve solunum durması da olabilir.
– Akımın giriş ve çıkış noktalarında harabiyet ve yanık yarası vardır.
– Elektrik çarpması sonucu hastanın yere düşmesiyle kırık, çıkık ve başka yaralanmalar da olabilir.
- İlkyardım
- Şalteri indirin, fişi çekin, veya elektrik akımı iletmeyen bir nesneyle teli uzaklaştırın.
- Hava yolunu açık tutun.
- Kazazedeyi Acil Servise gönderin.
- DİKKAT!
- Elektrikle ilgili onarım yapmadan önce mutlaka ana sigortadan akımı kesin.
- Islak ellerle prizlere dokunmayın.
- Elektrik akımına kapılmış kişiye, akım kesilene kadar temas etmeyin.
YANGINDAN KURTARMA
- Yangında duman ve ısı yukarı doğru yayılır. Bu nedenle yere eğilerek ya da sürünerek hareket edin.
- Yangın bölgesinden uzaklaşırken kesinlikle asansörü kullanmayın
- Elbiseleri tutuşmuş olan kişinin üstüne elbise, palto, battaniye veya halı örtün. Bu sırada yaralının yüzünü korumaya özen gösterin.
- Yanmakta olan kişinin koşmasını engelleyin. Koşmak yerine yuvarlanarak ilerlemesini sağlayın.
- Yaralının giysilerini çıkarın. Ancak giysiler vücuda yapışmışsa etrafındaki kısmı keserek çıkarın.
- Yanan bölgeyi, bol soğuk suyla yıkayın ve yaralıyı hemen en yakın hastaneye ulaştırın.
