KERİM ŞEVKET ÖKTEN’İN ARDINDAN
YILDIRIM ÇARPMASI & İLKYARDIM
GİRİŞ
Şimşek; gelişigüzel ve öngörülemeyen bir olay olup, çok kuvvetli elektrik boşalmasıdır.
Şimşek çakmaları, ilgili oldukları yerlere göre buluttan buluta, buluttan yere veya yüksek yapıların bulunduğu yerlerde, yerden buluta sıçrar. Eğer elektrik boşalması bir bulut ile başka bir bulut arasında olursa şimşek söz konusudur.
Yıldırım ise yer boşalmaları olarak tanımlanır ve yer ile bulut arasında meydana gelen şiddetli ve ani elektrik boşalması olup, zigzaklı bir yol takip ederek kollar halinde aşağıya doğru iner. Yıldırım, genellikle şiddetli bir yağmurla birlikte görülür.
ÖZELLİKLERİ
– Yıldırımın elektrik akımı olduğunu, 1752’de Benjamin Franklin keşfetti. Yıldırımsavar diye de adlandırılan paratoneri yine Benjamin Franklin icat etmiştir.
– Bir insanın yıldırım tarafından çarpılma şansı, 600.000’de 1 olarak tahmin edilmektedir.
– Yıldırım aynı yere birden fazla düşebilir.
– Dünyada her yılın her saniyesinde yaklaşık 100 yıldırım çarpması meydana gelmektedir.
– Kauçuk tabanlı ayakkabı yıldırımdan korunmayı sağlamaz.
– Yıldırım tarafından çarpılan her 10 kişiden 9’u hala yaşamaktadır. Fakat kurtulanların yaklaşık % 25’i uzun vadede psikolojik ve fizyolojik yaralara uğrarlar.
– Bir fırtına sırasında uzun ağaçların altına sığınmaktan kaçının.
– Dünyada şimdiye kadar ki en kötü yıldırım olayı 10 Temmuz 1926’da New Jersey’de gerçekleşti. Donanma cephane deposu isabet aldı, 19 kişi öldü ve 17 milyon dolar maddi zarar meydana geldi.
– Yıldırım çarpması neticesinde hayatlarını kaybeden insanlara baktığımızda şu eylemleri yapmakta olduklarını görmekteyiz: Sandalla giderken, yüzerken, golf oynarken, bisiklete, motora binerken, bir ağacın altında dururken, telefonda konuşurken, bir kamyonu yüklerken, futbol oynarken, bir bot içersinde balık avlarken, dağa tırmanırken.
– Yüksek binalar büyük akımların toprağa güvenlikle geçişini sağlayan paratonerlerle yıldırımdan korunurlar.
ÖNLEMLER
Eğer dışarıda yakalanırsanız:
– Ağaçlar, bayrak direkleri, telefon ve posta direkleri gibi uzun objelerden uzaklaşın.
– Vadiler ve hendekler gibi alçak alanlarda barınak bulmaya çalışın. Alandaki en yüksek obje olmayın.
– SUDAN UZAK DURUN. Bir fırtına söz konusuysa, botla gezmeye veya yüzmeye gitmeyin ve eğer dışarıda su üzerindeyken yakalanırsanız mümkün olduğu kadar çabuk karaya çıkın.
– Traktörler, kazma-kürek, metal çitler, motorsikletler, çim biçme makinaları ve bisikletler gibi ELEKTRİK İLETEN OBJELERDEN UZAK DURUN. Bir şemsiye tutmak veya balık avlama oltası taşımak özellikle tehlikeli aktivitelerdir.
– Üzerinizdeki tüm metal objelerden kurtulun.
– Çamaşır iplerinden, metal borulardan, raylardan ve bunlara benzer hayli uzak mesafelerden yıldırımı size taşıyabilecek metalik devrelerden UZAK DURUN.
– YILDIRIM ESNASINDA TAMAMEN METAL KAPLI ARABANIZ İÇERİSİNDE GÜVENDESİNİZ, fakat bir fırtına esnasında üzerinize devrilebilecek ağaçların veya diğer uzun objelerin yakınına veya altına park etmeyin. Arabanıza dokunabilecek devrilmiş güç kaynaklarından sakının. Arabada bulunan akım iletebilecek herhangi bir metale dokunmayın. Arabanın camlarının sıkı sıkı kapalı olmasına dikkat edin. Arabanızın içerisinde güvendesiniz, fakat dışarıya ayak bastığınızda bir şok yaşayabilirsiniz.
– Bir tepe üstünde, herhangi bir açık alanda veya plajda durmayın.
– HERHANGİ BİR BARINAKTAN UZAK DÜZ BİR TARLADA YAKALANIRSANIZ ve saçlarınızın dik durduğunu hissediyorsanız yıldırım size çarpmak üzere olabilir. Derhal ayaklarınız birleşik yere diz çökün, ellerinizi dizlerinizin üstüne koyun ve öne doğru eğilin. Yüzü koyun yatmayın.
– BİR GRUPLA DIŞARIDAYSANIZ, insanları birbirinden oldukça uzak tutacak şekilde dağılın.
Eğer içerideyseniz:
– KESİNLİKLE GEREKLİ OLMADIKÇA DIŞARIYA ÇIKMAYIN.
– KAPILARDAN, PENCERELERDEN, ŞÖMİNELERDEN ve radyatörlerden, sobalar, lavabolar ve metal borular gibi elektrik iletebilecek nesnelerden UZAK DURUN. Sizinle dışarısı arasına mümkün olduğu kadar çok duvar koyun.
– ELEKTRİKLİ ALET VEYA TELEFONLARI TUTMAYIN. Sadece pille çalışan aletleri kullanın.
– FIRTINA VURMADAN ÖNCE, radyo ve televizyon setleri, bilgisayarlar da dahil olmak üzere elektrikli aletlerin bağlantılarını kesin. Fırtına sırasında onlara dokunmayın.
– BANYO veya duş almayın.
İLKYARDIM
Yıldırım kurbanları daima ölüm halinde değillerdir. Eğer bir kişi yıldırım tarafından çarpılırsa, o kişi hiçbir elektrik yükü taşımaz ve bu nedenle ona dokunabilirsiniz. O kişi yıldırım tarafından çarpılma neticesinde yanmış ve şiddetli bir elektrik şoku almış olacaktır ve de usulüne uygun yapılacak bir ilkyardımla düzelebilecek bir kalp durması söz konusu olabilecektir.
Görünüşte yıldırım çarpması neticesinde ölmüş gibi görünen çoğu insan eğer çabuk hareket edilirse düzgün bir tıbbi yardımla yeniden hayata döndürülebilir. Bir grup insan yıldırımdan etkilendiğinde, ölü gibi görünenlere ilk tedavi yapılmalıdır. Kendinde olmayan, fakat nefes alıp verenler muhtemelen kendilerine geleceklerdir.
Zaman yitirmeden 112 acil telefonunu arayın veya arattırın.
İlkyardım, beyinde geri dönülemez bir zarar oluşmasını önlemek için 4 ila 6 dakika içerisinde bu nefes alamayan kişilere verilmelidir. Suni solunum, erişkinlerde her 5 saniyede bir ve bebek ve küçük çocuklarda her üç saniyede bir uygulanmalıdır.
Eğer kurban nefes almıyorsa ve nabız yoksa, kalbe ve akciğere canlandırma gereklidir. Bu suni teneffüs ile harici kalp masajının bir kombinasyonudur. Bu tıbbi müdahale, iyi yetiştirilmiş kişiler tarafından uygulanmalıdır.
Sadece sersemlemiş ve yaralanmamış gibi görünen kurbanlara da ilkyardım uygulayın. Özellikle kıvrımların ve mücevheratların yakınlarındaki el ve ayak parmaklarını yanıklar için kontrol edin. Kurbanın yürümesine izin vermeyin.
