İnsan bilinçlidir. Yani beyin merkezi ile duyu organlarının uyumlu çalışmasıyla insan kendisinden, bulunduğu yer ve zamandan etrafındaki olaylardan haberdardır. Koma ise genel anlamda uyanıklıkta ortaya çıkan herhangi bir bozulmaya verilen addır. Sıklıkla kullanılan birçok terim komanın ağırlık derecesini yansıtır.
Koma: En dar anlamda herhangi bir dış uyarana maruz bırakıldığında gözlerini açıp uyanmayan ve sözlü ilişki kurulamayan hastadır.
Yarı koma (stupor): Ağrılı uyaranla gözlerini açan ancak genelde sözlü iletişim kurulamayan hastadır.
KOMA NEDENLERİ
1- Beyin zedelenmesi veya yaralanması
2- Zehirlenmeler (alkol, ilaçlar, uyuşturucular, karbonmonoksit)
3- Şeker hastalığı
a- Hiperglisemi koma (glikoz yüksekliğine bağlı gelişen)
b- Hipoglisemi koması (glikoz düşüklüğüne bağlı gelişen)
4- Menenjit
5- Beyin damarlarında tıkanmalar veya yırtılmalar
6- Böbrek hastalığında görülen aşırı üre yüksekliği
7- Karaciğer koması
KOMADA TANISAL İPUÇLARI
1-Yüz: Alkol komasında kırmızı, karbonmonoksit zehirlenmesinde pembedir. Beyin travmasında burun ve kulaklardan kan ve berrak beyin-omurilik sıvısı gelebilir. Diyabet ve böbrek yetmezliğine bağlı komada dil kurudur.
2-Göz bebeği (Pupilla): Önce bir ışık kaynağı olmadan, daha sonra bir ışık kaynağı ile değerlendirilmelidir. Beyin kanaması ve travmalarında göz bebeklerinin çaplarının eşitliği bozulur. Morfin zehirlenmesinde ise göz bebekleri çok çok küçülmüştür.
3-Koku: Alkol komasında hastanın nefesi alkol kokar. Ayrıca nefeste aseton kokusu diyabetik hiperglisemi komasını, amonyak kokusu böbrek yetmezliğine bağlı koma tablosunu, küflü bir koku karaciğer komasını düşündürür. Komalı bir hastada elbise ve deride duyulan tarım ilacı kokusu zehirlenmeyi akla getirmelidir.
4-Süre: Ani başlangıçlı bir komada eğer hastada önceden şeker hastalığı var ise hipoglisemik komayı (şeker düşüklüğüne bağlı koma); hipertansiyonu var ise beyin içi kanamayı düşündürmelidir.
5-Yaş: Genç, komada olan bir hasta aksi ispat edilene kadar zehirlenme olarak kabul edilmelidir.
KOMADA İLKYARDIM
- Komadaki hastanın yanına gelen kişinin yapacağı ilk iş hastanın hava yolunu açmaktır. Bu amaçla hasta sırt üstü yatırılır. Solunumu etkileyecek tükürük, ağız içi salgıları, kusmuk, kan, toprak, kırık dişler temizlenmelidir. Dil tarafından hava yolu pasajı tıkanacağı için hava yolu açma manevralarından “baş geriye çene yukarı manevrası” uygulanmalıdır. Ancak travma var ise başı geriye almadan sadece çene ileriye itilir.
- Komadaki hastada travma var ise boynun ve omurganın sabit ve düz – orta hatta olması sağlanmalıdır.
- Bilinç kaybına karşın soluk alma ve kalp atımı yeterli olan hasta, bundan sonra yan yatırılmalıdır ( iyileşme pozisyonu). Çünkü sırtüstü yatan, bilinç kaybı olan komadaki bir hasta, kusmuğunun ve ağız içindeki salgılarının soluk borusuna kaçması nedeni ile boğulma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Ayrıca komadaki bir hastanın hava yolu, dil kökü tarafından kapanabilir. Bu pozisyon, sözü edilen problemlerden kazazedeyi korur ve ağızdaki sıvıların kolayca dışarıya akmasına yardımcı olur.
- Başının altına yastık ya da benzeri yükseltiler koyulmamalıdır.
- Sürekli olarak solunum ve nabız kontrol edilmelidir. Komadaki hasta yalnız bırakılmaz.
- Koma ve bilinç kaybı olan hastaya kesinlikle ağızdan yiyecek, içecek gibi şeyler verilmez.
- Komadaki veya bilinç kaybı olan hasta, ilaçla zehirlenmiş bile olsa kesinlikle kusturulmaz.
- Komadaki hasta, mümkün olduğunca acil servise güvenli ve çabuk bir şekilde ulaştırılmalıdır.
